SOYQIRIM?

Soyqırım?

 

Biz tez-tez eşidirik, ki Xocalı faciəsini soy qırğın kimi tanıyırlar

Problem odur, ki Ağdam yanında Xocalı qəsəbəsinin əhalisinin ölümünə soy qırğın kimi tanımaq olmaz, çünki soy qırğın termini milli, etnik, irqi ya dini cəhətlərə görə insanların bir qrupunu qismən ya da tamamilə məhv etməni nəzərdə tutur. Qismən və tamamilə terminləri də müzakirə mövzusudur, və sayılır, ki qismən termini əhalinin bir qrupunu nəzərdə tutur, ki onun məhv edilməsi bütün əhalinə təsir göstərə bilər.

Təbiidir, ki Ağdam yanında təxminən 600 nəfərin ölümü 8 milyonluq Azərbaycan xalqının məhv etmə təşəbbüsü ola bilməz.

Buna baxmayaraq Azərbaycan hakimiyyəti Xocalı faciəsinin soy qırğın kimi tanımasında israr edir. Xocalı soy qırğını termini təqribən bütün rəsmi saytlarda var (prezident və səfirliklər saytları). Sanki birinci növbədə əsas auditoriya Azərbaycan əhalisidir və yalnız ondan sonra beynəlxalq cəmiyyəti.

Rəsmi olaraq azərbaycanlıların soy qırğını günü 1998 ildə, ki o vaxt bugünkü prezidentin babası Heydər Əliyev hakimiyyətdə idi, qeyd etməyə başladılar. Ehtimala görə bu iki məqsədlə edilmiş. Azərbaycan dövlətinin milli eyniyyəti təşkil etmə çox mühüm məqsədi var idi. Ağdam yanında insanların ölümü kimi faciəli hadisələr milli eyniyyətdə qurban və düşmən obrazlar yaratmaq üçün çox uyğundur.

Azərbaycan SSR ərazinin 13% kontrolu itirmiş olan Heydər Əliyev əhalinin fikrini yayındırmalı idi. Eyni zamanda qurban və düşmən obrazların yaradılması hakim rejimi Azərbaycan əhalisinin mümkün olan narazılıqdan təhlükəsizləşdirməli idi.
Beləliklə Ağdam yanındakı faciənə soy qırğın kimi tanınması bir milli eyniyyətin yaradılması və beləliklə hakim rejimi mümkün olan sosial partlayışlardan təhlükəsizləşdirməyə yönəltmişdi. 2003 ildə İlham Əliyevin hakimiyyətə gəldikdən sonra Azərbaycanda fədakarlıq və düşmən obrazı təbliğatı gözə çarpacaq qədər gücləndi. Bunu Azərbaycan əhalisinin gözündə indiki prezidentin möhkəm olmayan mövqe ilə, az legitimliyi ilə və az ləyaqətlərlə izah etmək olar. Mövcud vəziyyətdə bir təbii çıxış yolu var – fədakarlıq təbliğatının güclənməsi.

Ağdam yanında Xocalı sakinlərinin ölümü soy qırğın olmadığına baxmayaraq, bu məsələdə bir neçə anlaşılmaz ziddiyyətlər var, ki onları izah edilməli.